AKITOODIKINET NGINA ITOPATANITAI KAN OCUR NGOLO KA AKIPANGANAR

EPITE NGOLO ENYARITERE.

(A)Ngisilinga ngulu ka akipanganar.

Ekimar angisilinga adaadang ngulu ariamunit itunganan alo karu anakipanganar ngiboro ngulu nyisiyosyo (ngalup kori ngaduketa) alo Uganda ka ngalemanareta kori ngadio kicaneta nguna ibu iyong toriam alotooma iborosit.

(B)Elope kori alope angiboro angulu ipangatai.

Erai en idio tunganan dadaang ngini ipanganari iborosit ngini nyisiyosyo neni aice tunganan(ekepangan) ikotere erukwaunia etacit.Epedori itunganan(elope kori alope) arakau

• Itunganan ikwa Mathew Etima
• Ekampuni ikwa RORA Ltd
• Arwonget angikampunio angulu ecunakina ikwa Properties (U) Ltd
• Apukan ngina alokwap ikwa Luwero District Administration
• Arwonget ikwa Makerere University,UWESO etc
• Arwonget ngina imarunitai ikwa African Development Bank

(C)Ekepangan.

Erai en itunganan ngini ipangat iborosit angini ce tunganan ikotere amucurusanu ka totaci etacit

Akitub ocur ngolo ka akipangananar inges ecamakinitai alotooma S.5 alo kisila angulu ka ocur.Erai egen etacit ngolo erukwaunito ngitunga ka etiakatiakatai ka etubio ocur egelaana

EKIMARUNE KA OCUR NGOLO KA AKIPANGANAR

NGADOKETA NGUNA APOLOK

Ikotere ngitunga;

Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang alotooma ekaru anakipanganar (Tema R) alotooma ngiwatin daadang a itunganan.

Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (Shs.2,820,000)

Totamunite:Emam ngace lemanareta ecamakinitai

                     R-2,820,0000

                   =Ngisilinga ngulu etuborore ocur

Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%)

    Ocur ngolo tacat =12%x ngisilinga ngulu etuborore ocur

Ikotere ngakiriameta angatuketa(Eripiripitai angini tunganan ikwa epite ngolo emoriata ikec angatubutubueta)

Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga daadang anakipanganar alotooma ekaru (Tema R) alotunga angulu imorikina.

Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (UGX.2,820,000)

Totamunite:Emam ngace lemanareta ecamakinitai

                     R-2,820,0000

                   =Ngisilinga ngulu etuborore ocur

Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%) ka tokorak alopite angolo emoriata ikec angatubutubueta

Ikotere ngikampuni, ’’Trustees’’ ka  Ngisilinga ngulu iyengununore (Retirement Funds )

Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga daadang anakipanganar alotooma ekaru (Tema R) alotooma ngiwatin daadang a ekampuni

Adoket II:Tolema  paka ngatomoni kan alotooma apei miat alokimar angisilinga daadang alo karu ikotere ngulu abu ekampuni kicanicanaya ariamunia ngisilinga ngulu ka akipanganar ka ngulu apot tocakar

                   R-50%R

                = Ngisilinga ngulu etuborore occur

Totamunite atemar:Ngakicanicaneta nguna ibu iyong tolimo emaikina arwonget ngina etubi ocur toripiripi,angun ngakicanicaneta nguna bon ibu iyong torukwau alopite angolo riamunet ngisilinga ka akipanganar ikotore ekampuni epedor ariamun

Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomoni uni ana miat ka apei (30%)

Ocur ngolo tacat =30%x ngisilinga ngulu etuborore ocur

 

NGAKITOODIKINETA

A.Ngitunga

Akisileereunet.Tema Kerai ngisilinga daadang ngulu anakipanganar erae Ugx 6,000,000 alo karu,ngulu isicanicanitai erae:eketen ka aiwa(2,000,000),Etic ka akiranyar(800,000),Asubanakin(500,000) ka akiatakinet ana micai kerai(800,000),torukwau ocur ngolo ka akipanganar ngolo tacat.

Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang  anakipanganar alotooma ngiwatin daadang a itunganan

              = Shs.6,000,000

Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (UGX.2,820,000)

              = 6,000,000 – 2,820,000

             Totamunite:Emam ngace lemanareta ecamakinitai

Ngisilinga ngulu etuborore ocur

            = 3,180,000

Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%)

            =12/100 x 3,180,000

Ocur ka akipanganar ngolo tacat

           = 381,600 UGX

1. B. Ikotere ngakiriameta angatuketa

Iti isitiyao akimaret ngina alokidyama, keyakasi Amos ka Robert natuket ngina ka akiriamet ka akec camunet ngina moret erai 2:3, ido

Ekemorikinan Amos

=2/5 x 381,600

=152,640 UGX

Ekemorikinan Robert

=3/5 x381,600

= 228,960 UGX

Angun,ekemorikinan Amos elosi akitac UGX 152,640 wadyo pala ekemorikinan Robert elosi akitac UGX 228,960

 

Ngikampuni:

Akisileereunet I: Kerukwaunit ekampuni ngisilinga ngabugee 30 ka alotooma ngabugee 15 aponito anakipanganar ngiboro.Ngakisicaneta erae, etic ka akiteseg(3,000,000),eketen ka aiwa(4,000,000), ka asubanakin(4,000,000)

Etubunitoi ocur ngolo ka akipanganar ikoona

Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang anakipanganar alo watin adaadang a ekampuni

   = Shs. 15,000,0000

Adoket II: Tolema  paka ngatomoni kan alotooma apei miat alo karu alokimar angisilinga adaadang anakipanganar  erai ngulu ecamakinitae kotere ngakisicanicanet ka ngulu apot tocakar

 Ekimar daadang angakisicanicaneta

   = 3,000,000 + 4,000,000 + 4,000,000

   =11,000,0000

Tar kikote neni,

Ngakisicanicaneta nguna ecamakinitae

= 50% x 15,000,000

= 7,500,000

Ngisilinga ka akipanganar ngulu etuborore ocur

= 15,000,000 -7,500,000

= 7,500,000

Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomoni uni ana miat ka apei (30%)      

= 30/100 x 7,500,000

Ocur ka akipanganar ngolo tacat

= 2,250,000 UGX

NGUNA ITEMOKINO EKATACAN OCUR TOTUP

• Kirikak akinyakunet ngina elimorit ngisilinga ngulu ka akipanganar alo karu erukito ka ngabaruwai nguna kipangaet keya kori ngaricito nguna etubokinitai ngikepangak alo karu
• Tolimo ngiwatin daadang neni iriamunininia iyong ngisilinga ngulu ipanganarere ileleba alotooma ekaru ka ocur. Ekaru ka ocur inges egeuni 1^St July akitodol 30^Th June kori ekaru ngolo ilunyokinitai
• Kiyakiya akinyakunet ngina elimorit epite ngolo ayakar ekon biacara angolo karu narwonget ngina irirai ocur alotooma ngilapio ngikan kapei ke dauni ekaru ka ocur
• Totac ocur ngolo ka akipanganar alotooma ngirwa ngulu ecamakinitai

APEDOR NGINA KINYAKAKINET OCUR NGOLO ETUBORITOI

Ekatacan ocur eyakar apedor ngina ka akinyakakin ocur ngolo atuboritoi ikotere ocur ngolo ka akipanganar kori nguna ke ekigaren alotooma ekaru ka ocur

Epedor nait nugu alemari anamicai ka ocur anguna ka akipanganar angina etubere ocur keng egelaana

 

APAKAARE:

Erai ngakiro nu nguna ka akitenakin bon kotere ngika bukok ocur ka ilocokin ngina ilocokinere ngikisila  ngulu epolokinito ocur.

 

Add to favorites