Kuliisa enkooko kiki?
Okuliisa enkoko mulimo gw’okukuza nokurolerra ebinyonyi ebyahaka katugambe enkooko, sikoko, embaata habwa haka rundi haby’obusubuzi.
Abakuru mu muliimo gunu halumu banu;
Kinu kikuru:
Ha muntu owabulikiro
Hali ebitebe rundi kampuni
Miga hanu habirukukwata hakuhandikisa obusubuzi byawe oby’obuliisa obw’enkooko
Miga hanu hali ebi ebirukukwata ha bugabe n’obujunanizibwa bw’omuhi w’omusoro
Omusoro gwa Kampuni Ogwentahya
Kulenga omusoro ogw’entahya habwa Kampuni gubarwa ha bichweka 30 buli 100 (30%) hali egi entahya eyebarwaho omusoro (ha ntahya yoona hamu noihaho ebisaale ebirukuikirizibwa kuturukibwa ha ntahya enu).
Miga hanu habwokusoborra ha mbalirra y’omusoro ogwa Kampuni
Omusoro gwomuntu ogw’entahya
Omusoro ogw’omuntu ogwentahya gusigikira mwidara ery’omuntu harukugwa mu ntahya ye.
Miga hanu ha birukukwata hambalirra y’omusoro ogw’entahya ey’omuntu
Kinu kikuru:
Omusoro ogw’abakozi ab’omusaara(PAYE) nigukwata hali ogu rukukozesa abakozi (abomwezi rundi abaleijaleija) abarukutunga omusaara gwona hamu ogurukukira ha muhendo ogwa Shs. 235,000 buli mwezi. Gunu omusoro gukwatirwayo buli mwezi ogu arukusasura omusaara.
Omusoro ogwa WHT hamu nogwa VAT guraba hali ogu arasaramu kwongera omutindo hali ebi ebiturukire guruga mubulimi nomu byokulya kwihaho ebi ebirukuruga mu ngano.
Omusoro ogwa Withholding tax (WHT) musoro gw’entahya ogwihwa ha bintu rundi empereza habwire bwokusasura. Gwihwaho ogu rwikirizibwe (withholding tax agent) obu nasasura omuntu ondi (payee). Kakuba omuliisa w’enkooko aturukya oby’obusubuzi bye kuhingura Shs.million 1, omuntu owabihaire aija kumwihaho omusoro ogwa withholding tax ha buchweka 6 buli 100 (6%). Omuliimi naija kutunga ebbaruha eya Tax Credit Certificate enu nemukonyera kusasura omusoro mu ritani hampero y’omwaka.
Omusoro ogwa Value Added Tax (VAT) gubalirwa ha bintu ebirukukozesebwa kandi nigubarwa ha buchweka 18 buli 100(18%) gusasurwa ogu arukukozesa ebintu binu. Kuhandibwa ha rukarra eryabahi b’omusoro ogwa VAT oina kuba n’entahya erukukira millioni150 buli mwaka, rundi millioni 37.5 mu mezi 3 agahonderaine.
Ritani rundi embalirra zinu nizisana ezindi zoona ez’entahya
Miga hanu hali ebirukukwata ha kwoleka embalirra yawe
Hanyuma yokutekamu ritani yawe, nosabwa kusasura omusoro ogu ogwolekerwe obunoraba mumihanda enu nka banka, mobailu mane, EFT, RTGS, kadi nka VISA, Mastercard, kukozesa esimu(*285#) nemihanda endi eyetekerweho.
Kinu kikuru: ebiro eby’ensalesale ebyokusasura omusoro nibyo bimu nebyokutekamu ritani yawe
Ego. Haroho obuyambi hali omuliisa w’enkooko, balumu binu:
Kuruga ha musoro ogw’omunda y’ihanga
|
Ebintu |
Obuyambi ha musoro |
Tiharoho obusuru(stamp duty) ha Insuwa y’obuliimi |
Rukuyambibwa: Rukutunga Insuwa y’obuliimi |
|
Omusoro gwa VAT gwihirweho ha bikozesebwa mu buliimi: ebyokulya by’ebisoro nebi ebirukubitabura, empereza ey’obukugu mubwobuliimi, emirimo n’ebyoma ebirukukozesebwa mu kufuhirra amaizi mubirimwa, Insuwa mu buliimi nebindi. |
Abahi b’omusoro mu mirimo y’obulimi. |
|
Omusoro gwa WHT gwihirweho ha bikozesebwa mu buliimi |
Byona ebikozesebwa mu buliimi |
|
Kwikiriza okuferwa okubaire muby’obusubuzi byawe |
Kakuba entahya mumwaka gwona eba hansi ya sente eziturukibwe mubusubuzi bunu, okuferwa kunu rundi losi ija kwikirizibwa mubitabu ebyembalirra habyomusoro kandi losi enu niija kwongerwayo omu mwaka ogurukwija. Manya ngu losi enu ina kwolekwa kandi ikirizibwe URA mumwaka nka losi. |
|
|
Emibazi y’okwojya ebisoro (Acaricides) |
· Omusoro ogwa VAT gwihirweho hamibazi erukutaha mw’ihanga. · Emisoro endi yoona ihirweho hali abantu abali mubusubuzi obwobulimi hansi yorukarra orwa 5 ha iteeka erya East African Community Customs Management Act, 2004. |
|
Enkooko enkuru Ezirukuletwa omw’ihanga Habwokwalika nokwaturra amahuuli. Famu z’enkooko zikuza enkooko zinu nekigendererwa kyokwalika nokwaturra amahuuli. Amahuli ganu tigatundwa kandi ekigendererwa kyago tikiri kulibwa abantu baitu habw’okwaturra. |
• Omusoro gwa VAT gwihiryeho habyokulya obubikuba nibitaha mw’ihanga kusigikira ha iteeka erya VAT.
• Emisoro endi yoona ihirweho hali abantu abali mubusubuzi obwobulimi hansi yorukarra orwa 5 ha iteeka erya East African Community Customs Management Act, 2004. |
Habyo kwongera kumanya okurukukiraho, bungira ofisi eya URA enyakuli haihi naiwe oyambibwe rundi kozesa esimu zaitu ezitakusasulirwa 0800117000/0800217000 rundi WhatsApp: 077214000