Floriculture Farming and Export

Floriculture nisho shiina?

Floriculture nikhwo khulima bimuli atwela ni khukulisa bimuli ni kamasaafu kabyo. Shikendela khukhutsowesa bimuli, khubingoona, khubikulisa ni khubikendesa.

Bibindu bya floriculture bitsiilamo bimuli bikhalake ni kamasaafu, bimuli bye mumikebe ni munyungu, bye khubedi ni mulukeewa atwela ni kamabala kabyo

Lusokya lwa Floriculture nilwo lutwela khusokya likhumi tsi reera kamapesa kebulafu mu Uganda, nga lureera ambi tsi ffuma kamakhumi Kataru tsya dollar (US$ 30 Million) mu nzingisa ye bibikulisibwa ibulafu we linambo. Bumuli bye mu Uganda ambi bibyalibwa byoosi lwe khukulisibwa ibulafu wa Uganda, nga 98% bilimibwa bitsya mwinambo lya Netherlands (Budachi).

Khubino, 90% bimuli bikulisibwa mukhatale kha okisoni, 10% bikulisibwa burerefu khuminyisa babakulisa ni batimba bimuli mubufiiti. 

Bimuli bibifurisa khubyalibwa mwinambo nibyo bya Rose ni biputsu byabyo. 

Add to Bookmarks
Print Friendly, PDF & Email
(Visited 8 times, 1 visits today)

Bibikulisibwa ibulafu (Exports) nyo Bikulisibwa ni burambi bubundi bibyama mwinambo litwela byakulisibwa mwinambo lilindi. Bikulisibwa ibulafu bikhulu naabi mubyefuna bye kumuboolo kwebyefuna kumuyakha lwekhuba birerera babandu ni kamarumbi khatale khakali khe bibiindu byabwe bibikulisibwa.

Balimi  bosi mu Uganda, babengisa infuna khubirira mu byebulimi bakhiile

  • Beyandiikhisa ni (URSB) shiyandiikhisa babandu ni bitongole Mwinambo, bafune Certificate iyebusubusi bwe busuubuzi namwe iyomundu busa nga umusuubuzi.
  • Beyandiikhisa ni (URA) shikelekha kumusolo lwe kumusolo

Manya Bino:

Nga wamalile khukhwiandiikhisa, umulimi akhiile khulondelela kamakambila ke bitongole bya gavumenti nga.

  • She Bulimi, Bubayi ni Bulobi

-Ministry of Agriculture, Animal industry and Fisheries (MAAIF)

  • Lituli lye babakulisa bimuli ibulafu we mwinambo

– The Uganda Flowers Exporters Association (UFEA) 

  • Lituli lye balimi ni babayi mwinambo

-Uganda National Farmers Federation (UNFFE)

  • Ikampuni ye betsinyenyi

-Uganda Hortech Limited (UHL)

  • Lituli lye balimi be tsinyenyi nibabatsirambakho mwinambo

-Uganda Horticultural and Allied Workers’ Union (UHAWU)

Nga Umundu

  • Inaanga Mundu (National ID)
  • Lupulupusi lwe Buandikhise (Certificate of registration)

Nga Lituuli

  • Lupulupusi lwe Lituuli 20 (Company Form 20)
  • Lupulupusi lwe Buandikhise (Certificate of incorporation)

Click here  Miina ano wiyongele khumanya byekhukhwiandikhisa

 

Nga umusasuli we kumusolo, uli ni khuwebwa bunyala oba lidembe. Mungeli ikindi iliyo ikifunisi oba bufunanisibwa bwesi wakhila khukhwolelesa.

Click here / Miina ano  khumanya lidembe/bunyala bwoowo ni bufunanisibwa / ikifunisi yomusasuli we kumusolo.                         

 

Wakhila khulinda biandikho bibiiamba khu buli syesi ukulaana mu busuubuzi bwowo. Shilayi khubikha biwandikho bibilikho bifukhu no unyalise khumanya aliporta (Reports) tsiambakana ni imbuka shiina

Biwandiikho byenzingisa

  • Ilisiiti yesi wasesulilakho atwela ni yesi bakhukele-khelakho (Receipt and Invoice records)
  • Lupapula lwe khusasulilakho
  • Inambikha ye khukhwingisa nola usuubula ebulafu
  • Kamakhatala kakaamala khukhwolelesibwa (Contracts executed)
  • Lukhalala lwe banka
  • Tsibaluwa tsye barambi ni kimisara
  • Tsilisiti tsyesi usasulilakho kamaysi, kumunyakasa.
  • Byebuyindifu
  • Kamakobi ni besi ubanza

  • Bikha biwandiikho byowo bulayi byebusuubuzi bwosi mululimi Lulungeereza
  • Noola ukana khubiikha biwandiikho mululimi lulundi, sokha ulombe mubuwandiikhe  isi Comisona(commissioner) lukusa nga uwayo ilomo inyene lwasiina.
  • Isi siwandikho shikhali mu Lungereeza ta, kane ubanzibwe khusiyusa mulungereeza nga wamwene niye usasula umuyusi isi Comisona (commissioner) akane asembe.
  • Biikha biwandiikho niyo shikhubeele shishangu khukhukhalila oba khukhukelekha kumusolo kwesi wakha wasasula.
  • Biikha biwandiikho khumala kimiiko kirano (5 years) nga imbuka ye kumusolo yawelekho niyo unyalise khukhwikhebusa byenyuma ni byemumoni.
  • Wakhiile khubiikha biwandiikho khumala kimiiko kirano (5 years) buli imbuka
  • Biwandikho byesi ubiikha byakhiile byaba ni bubakha bubumala bwe bibindu bye khukulaana nalundi bwakhile khubiikhibwa mungeli isi bunyala bwesibwawo bwabiikhibwa mungeli indayi imanykha nga yebelewo khukorana.

Umundu yeesi uwitubila mubusuubuzi bwe bulimi ni byebulimi bwe bimuli abanzibwa khukhwiandiikhisa khusasula kumusolo kwe inzingisa (Income Tax) Kumusolo kwenzingisa (Income tax) kukendela khubuli mundu uli ni inzingisa ye lipesi nga umundu mutwela namwe nga lituuli oba imambakana (partnership).

Kumusolo kwe Bitongole (Corporation Tax)

Kuno nikwo kumusolo kukukelekhebwa bitongole mu Uganda. Ingelekha yakwo imanyikhile ili 30% Umukulisi we byebulimi akhiile khukhwiandikhisa khusasula kumusolo kuno noola akulaana nga lutuuli namwe .

Kumusolo Kwenzingisa (Income tax)

Kuno nikwo kumusolo kukukelekhebwa umundu mulusokya luno khutsiila khungelekha iyarebwawo irambisibwa.

Miina ano wiyongele khumanya bye ingelekha ye kumusolo kwenzingisa (income tax rates). ( Click here for more information on income tax rates.)

Pay As You Earn (PAYE) – Kusasulibwa barambi babakaban kumusaala buli kumweesi kukufurisa sillingi UGX 235,000. Umurambisi akukhala khumusaala kwomurambi Wamala wakusasula URA

Miina ano Khumanya ingelekha ya PAYE. (Click here for PAYE rates)

Withholding tax – Kane Kusasulibwe umukulisi webibirambisibwa mubulimi yesi kasita akulisa bibindu bibyolesa khubirisa Millioni ndwela UGX 1,000,000 

Miina ano Khumanya inzokesa ye busuubuzi bwowo

Click here for information on how to file your returns.

Nga wamalile inzokesa, ubanzibwa khusasula kumusolo kukhubanzibwa nga urambisa tsingeli tsitsiliwo tsitsyamanyikhana nga; banks, mobile money, VISA, Mastercard nibibindi.

Manya Sino: Shifukhu shye khukhola inzokesa nisyo shifukhu shekhusasulilakho

Miina ano khuandikhisa isasula

Click here to register a payment

Add to Bookmarks (0)
Skip to content