Etopolok Aduketa

Ingai bo etopolon aduketa?

Etopolon aduketa nges itunganan yen egweli, eduki arai bo yen itemonokini aduketa anu agwelar.

Epedori etopolon aduketa araut itunganan ilope, ekampuni, agwoikiniton (trust) arai bo nat da itunga lu iswamanara (partnership).

Add to Bookmarks
Print Friendly, PDF & Email
(Visited 14 times, 1 visits today)

Etopolok aduketa keere kotoma Uganda iburai eiwadikaun keda;

  • Erionget lo aiwadik aisubusaeta (Uganda Registration Services Bureau (URSB) kanu eiwadik ekampuni (for Company registration)
  • Erionget lo Esolo (Uganda Revenue Authority (URA)) anu esolo
  • Apugan na aboisit (Local council authority) Kwape nat KCCA, ekansulo lo emunisipaliti (municipal council) anu acamakino aiduk (for approval of building plan

 

Anu itunganan ilope (individual)

  • Akadi na ajenio na akwap (National ID)
  • Apapula na aiwadikaun (Certificate of registration)

Anu ekampuni (For non-individual)

  • Afomu 20 na ekampuni (Company Form 20)
  • Apapula aitegear aisubus kwape ekampuni (Certificate of incorporation)

Kicikak ne anu ajenun iboro lu ekotoi anu eiwadikaun

Ekotokin ijo aipejoikin elago lo URA ane www.ura.go.ug  

  • Kicikak ne anu eiwadikaun kwape itunganan ilope (individual)
  • Kicikak ne anu eiwadikaun kwape yen mam erai itunganan ilope kwape nat ekampuni (non-individual)

Esolo lo itatacio ekampuni (Corporation tax)

Esolo lo itatacio ekampuni anu eropit alo eisubus erai akais auni angun kwatat ikapun lu itatacio esolo ido orai ikapun lu egweluna alemar igaraman lu ecamakitai (30% of chargeable income-gross income less allowable deductions).

Esolo lo ikapun ilope aisubus (Individual Income tax)

Ikulepek aisubus na ebeit aitac esolo lo ameda na aisubus. Esolo lo, egiligilun eitiai ke kotupitete eitiai lo ikapun alu edumununos.

Kicikak ne anu ajenun nu ipu nu epone alo imarere esolo lo ilope aisubus

Esolo lo ameda ana iyatanakin oboro apak na asubio ka eitoloto kec (VAT))

Erai VAT esolo lo iyatakitai obei lo iboro egwelaro. Ido lu egwelete iboro anu aitosom nges etacete (consumption tax). Itatacio do ngesi otiai lo itomon akanyauni angun kwatat lu ebei lo iboro lu egwelarete itunga lu itatacio (18% on all supplies made by taxable persons). Atemasi itunga lu iwadikauna arai lu ekotoi eiwadikaun anu esolo alo.

Anu eiwadikaun anu VAT, ekoto do aisubus odumununei/ogwelununei ikapun lu edolete imilionin akwatat akais akany (150 million) okaru arai bo nat imilionon akais auni ikanyarei ka atutubet (37.5m) kotoma olapio iuni lu ituputupaikina akaulo na eiwadikaun.

Kicikak ne anu eiwadikaun anu VAT

Koany:

Atacak esolo lu iwadikauna anu VAT ebeit eiwadikaun anu epone alo aicil arisitin itosomaete EFRIS.

Kicikak ne anu adumun nu ipu nu ikamunitos aiwadikaun kanu EFRIS

Itatacio esolo lo VAT lo itomon akanyauni angun kwatat (18%) okapun alu egwelarere aduketait na itopoutai.

Esolo Lo Etiakaro Etacio (Withholding tax)

Esolo lo etiakaro etacio nges epone lo esolo alo ameda (income tax) lo etiakari ekagwoikiniton URA (Withholding Agent) okapun alu etacio itunganan anu aswam arai bo anu iboro alu egwelarit itunganan kotoma apak na aitac lo etacio (payee)

Koany:

Esolo lo etiakaro igwaikino do eke etiai anu eitidisiara esolo lo awasia lo ebeit itunganan yen etiakaritai ikapun ke aitac.

Kicikak ne kanu ajenun ace nu ipu nu ikamunitos esolo lo etiakaro.

Eebo. Arai itosomai etopolon aduketa aswamision nu ipiriotin kwape nat adukok itogoi (Engineers), igirigirak aduketa (architect), emarak ikapun (accountants), angicak akwap (surveyors), ka icie da, ekotokin etopolon aduketa atiakar esolo lo ikanyape angun kwatat lu ikapun alu etaci ngesi anu aswamisio eroko etaca. (6% of the transaction amount before making payments).

 

Esolo lo etiakaro oropit lo ebakai ebe odum otac (Pay as You Earn (PAYE))

Ekoto idio itunganan yen itopoloi aduketa ido ojatatar keda eswamak lu etaci ngesi eropit angon elap lo edepari isirigin ilukumin akwataarei keda akais auni ikany (more than 235,000), eiwadikaun anu aitac esolo lo eropit, atiakanar esolo etaci eropit kosodi atacakin esolo ngon ne ejai URA.

Kicikak ne anu adumun itiaisinei lu esolo alo eropit (PAYE)

Eebo. Esolo lo itatacio ngesi lo ameda (income tax), ka lo ameda na iyatanakin oboro adoke nu asubio kec (VAT) naarai;

  1. Erai aduketait na isubisaere
  2. Ebeei lo aduketait edeparit imilionin akwatat akais akany

Koany: Esolo lo etiakanaro etiakaro arai erai agwelan lo ecamakitai atiakanar esolo lo WHT.

Kicikak ne anu ajenun nu ipu anu eileleb apapulai nu esolo kwape esubusi lo etopolon aduketa.

Print Friendly, PDF & Email
Add to Bookmarks (0)
Skip to content