Enkora eyakalimagezi eyerukuhondereza hampapura ezā€™obusubuzi ( EFRIS).

What is EFRISĀ 

EFRIS in full is Electronic Fiscal Receipting and Invoicing Solution. EFRIS is an initiative under the Domestic Revenue Mobilization Program whose aim is to address the tax administration challenges relating to business transactions and issuance of receipts.

It is a new smart business solution used to record business transactions and share the information with URA in real time (concurrently). It involves the use of e-Invoicing through the URA web portal and direct communication with business transaction systems (system to system connection), electronic Fiscal Devices (EFDs) and Electronic Dispenser Controllers (EDCs) to manage the issuance of e-receipts and e-invoices.

Once a transaction is initiated using any of the EFRISā€™ components, transaction details are automatically transmitted to URA in real time (concurrently) to generate e-receipts and e-invoices.

 

Add to Bookmarks
Print Friendly, PDF & Email
(Visited 19 times, 1 visits today)

  1. Kugarulirwa emisoro eyesabirwe kuraba mukukozesa empapura zinu eza kalimagezi (e-receipts rundi e-invoices) biija kukorwaho bwangu obwokuba neziba zimanyirwe habwenkora enu.
  2. Linu idaara erirukuyamba URA kuha omuhi wā€™omusoro ritani eyijuzibwe obu nihaho kukerererwa hamu nebisale ebisasurwa mukuijuza nokwanjura ritani. Kinu nikisoboka habyokuba URA eyoleka ebi ebirukukwata ha ntahya nā€™ensubura hali obu obwire obugumibwe omuhi wā€™omusoro.
  3. Ritani zinu ezijuzibwe nizikonyera omuhi wā€™omusoro obutasasura engaisi habwokutekamu ritani zikererirwe rundi kutatekeramu kimu.
  4. Abahi bā€™omusoro nibasobora kuhondereza nā€™okugumya ebyā€™obusubuzi bwabo habwire bwonyini nikireta kwirukaniza obusubuzi bwabo kurungi.
  5. Enkora enu nihaho kubura okwā€™empapura ezā€™obusubuzi obwokuba binu bwona nibiba byahyirwe mubwoma kalimagezi
  6. Kulengwa omusoro ogusemerire kwihaho kaliitano eyetahikire mubusubuzi.
  7. Kugarurwa omusoro ogusabirwe kuraba munkora enu eya e-receipts rundi e-invoices nija kurahuka obwokuba byona ebirukwetagisa nibiba biroho mu byoma ebya kalimagezi

 

Kukozesa EFRIS kuraba mukiragiro

Kamisona ahandika mu gazeti abahi bā€™omusoro abarukukwatwaho abaina kukozesa enkora ya EFRIS. Habwire bunu, kiri mukiragiro ngu abo boona abahandikirwe habyā€™omusoro ogwa VAT baina kukozesa EFRIS. Baitu, abali aheru yā€™entekaniza enu nibahebwa amagezi kukozesa EFRIS bagoborre mu birungi ebingi ebikirimu.

 

Idara eryo 1: Omuhi wā€™omusoro

Omuhi wā€™omusoro ahika ha EFRIS kuraba ha kibanja ekya kalimagezi ekya URA https://www.ura.go.ug hanyuma atahemu obu nakozesa ebihandiko ebirukumwikiriza. Ekihandiko rundi pasiwadi eyokukozesebwa murundi gumu(OTP) ija kuherezebwa ha email ye rundi ha namba ye eyā€™esimu kusigikirra eki ekyakomeremu nukwo ahike hakikaro ekya EFRIS.

 

Idara erya 2: Omuhi wā€™omusoro akomamu kwehandikisa okwokubanza Ā ā€œFirst time registrationā€ ahondezeho kusaraho okukozesa e-invoicing hamu rundi obwoma kalimagezi oburukugaba risiti(EFDs), ekikaro ekindi ekyā€™obusubuzi kwongerwaho (obukiraba kiroho) hanyuma nukwo okusaba kuherezebwe hali URA.

 

 

Idara erya 3: Hanyuma yokutekamu okusaba, Omuhi wā€™omusoro agarra buhyaka ekikaro kinu obu nanyiga hakasani aka URA rundi akasani akenju. Kuhandikwa obukura kurabiremu, orukarra orwa EFRIS rwija kwolekwa.

 

Manya kinu: Kwihaho okumaliriza kugaita enkora hali endi eya URA, kutaha ha kibanja kalimagezi rundi ha mukutu ogwa URA rundi kutekaho ebyoma nka komputa rundi esimu, oina kuba namasanyarazi, enamba yā€™omuhi wā€™omusoro(TIN), nekyo ekirukukwikiriza kutahamu rundi pasiwadi, kandi ogaisirwe ha intaneti. Habyā€™enkora kugaita hali eya URA, bakasitoma nibatunga enkora eya API nukwo batunge kwegaita hali URA.

Hanyuma yā€™okutunda, ebibaire mu kutunda kunu bikwatwa mu nkora eyokuturukya empapura eza invoisi(ERP) rundi obyoma obyokutunda, kandi nibiherezebwa hali URA ahonaho nukwo risiti rundi invoisi ziturukibwe.

Hanyuma yokutunga ebibaire mukutunda, EFRIS ekwata binu nebihindura mu risiti rundi invoisi kalimagezi obu neyongeraho ebintu ebikuru nka enamba yā€™ebyensimbi(FDN) rundi enamba ya risiti/invoisi, akarorwaho akā€™okugumya nā€™ebindi. Hati EFRIS nekwata ebirugiremu nebigarurra enkora ya kitunzi. Habwire bunu, risiti rundi invoisi kalimagezi niziturukibwa. Enkora enu yona nebaho byangu muno kandi tesemerire kulemesa kuturukya risiti na invoisi ya kasitoma.

Kugaita enkora emu hali endi

Kinu kikora kurungi habwa ba kasitoma abaine enkora eyokutunda(eroho kandi nhyaka). Enkora emu hali endi nukwo kugaita enkora ya Invoisi yā€™omuhi wā€™omusoro, Enterprise Resource Planning(ERP) hamu na EFRIS kuturukya risiti na invoisi kuraba mumpereza eya API. Kukomamu kunu nikusagika kugaba risiti otali ha mukutu rundi otaine intaneti.

 

Ekibanja kya kalimagezi rundi omukutu ogwa URA

Abahi bā€™omusoro nibasobora kukozesa akawunti zaabo kurugirra ha link ya EFRIS ha mukutu ogwa URA obu nibakozesa enamba zabo ezā€™omusoro na pasiwadi kugaba risiti na invoisi. Pasiwadi enu ija kukozesebwa kumara esaaha 24 kandi abahi bā€™omusoro nibasabwa kugyahura kurungi.

 

Desktop (Client Application) Enu software erukukozesebwa obu neruga ha mukutu ogwa URA hansi ya e-invoicing downloads menu. Netekebwa ha bikwato byā€™omuhi wā€™omusoro nka komputa habwokukozesebwa kuturukya risiti hamu na invoisi. Okukomamu kunu, kasitoma nayetagisa kwekorra ibara eryokukozesa hamu na pasiwadi. Tikirukwetagisa kutunga pasiwadi eyesaba 24 OTP. Kinu nikimanyisa ngu URA neyesiga ebi ebya kasitoma ayekolire habwā€™obusubuzi bwe.

 

USSD Quick codes

USSD nikimanyisa Unstructured Supplementary Service Data kandi obundi eyetwa Quick codes kinu kikonyera kunywanisa hagati yā€™esimu yawe hamu nā€™ekitongole ekyā€™amasimu. Omuhi wā€™omusoro aija kuhebwa enyuguta(code) eyokukozesa kuturukya risiti hamu na Invoisi obu nakozesa esimu ye.

 

Electronic Fiscal Device (EFD)

Kinu kikwato rundi kyoma ekigumizibwe ekitongole kyebwā€™emisoro habwā€™ensoga yā€™ebyokutunda mubusubuzi. Harumu akoma okoru kutundiraho(POS) hamu nā€™akandi akaina obusobozi hakwahura ebikozirwe mumulingo ogwekikugu nukwo kiturukye risiti na invoisi. Kandi halumu nā€™omuhanda ogugumizibwe kuhereza ebirugiremu hali enkora eya EFRIS.

 

Kwongera hali ebi, kukomamu kunu nikusagika kugaba risiti na invoisi nambera atali intaneti. Ekikwato nikikiriza kuseruliriza hali ebi ebirumu baitu mu kubisoma kwonka, kwahura ebirukukwata ha risiti na invoisi kandi kiturukye na za ripota eza buli kiro, buli sabiiti, buli mwezi hamu nā€™ezomwaka ha busubuzi.

 

Kinu kikatekanizibwa habwā€™abarukutunda amafuta. Kinu kiina akamundu akā€™omwika akarukubara amafuta agaturukibwe. Kutunda oburukubaho ha kyoma, amakuru nigaherezibwa ha kikwato ekya EFD nukwo kiturukye risiti ahonaho. Omusoro nigubarwa kusigikira ha mafuta agatuzirwe.

 

Manya kinu: Abahi bā€™omusoro abatarukusobora kugura Akoma aka EFD rundi ERP nibahebwa amagezi kukozesa ekibanja ekya URA ha web portal rundi Desktop Application.

Emihendo ya binu

Ekikozesebwa

Ā 

Omuhendo

Enkora hali endi System to system

 

amasanyarazi, komputa, akawunti eya kalimagezi, intaneti, kusagikwa kukora hataroho intaneti, kukora kunyanisa ha enkora yā€™omuhi wā€™omusoro hali URA, kugumya risiti/invoisi

EFD

 

amasanyarazi, komputa, akawunti eya kalimagezi, intaneti, kusagikwa kukora hataroho intaneti, omuhendo gwā€™okugura Akoma aka EFD, kusagika nā€™okugumya risiti/invoisi

Client App

 

amasanyarazi, komputa, akawunti eya kalimagezi, kukuyunga ha intaneti, kusagikwa kukora hataroho intaneti nā€™okugumya risiti/invoisi

USSD Quick code

 

Amasanyarazi, kugumya risiti/invoisi

Portal

 

amasanyarazi, komputa, akawunti eya kalimagezi, kukuyunga ha intaneti, kugumya risiti/invoisi

Ā 

 

Ndikirok

Kis ngata ondikere gi URA nitye gi Akawnt ma EFRIS aka nyalo nwango gi TIN gi paswad. OTP (paswad ma dichiel) I dhiro I email kosa namba simo ma tiyo ma pa Ja mitan. A Ja chil misolo ripo ndikirok I chowo Teko ma kis ndelo ma makere gi mitan.

 

Kuro giratana

Chan ma kuro giratana chakere gi lim/kony kama Ja mitan yero gikpiny ma go le tich gine I ryeko ma EFRIS. Me miyo lim GI kony perin tundo I Kodi ma masala ma ripo.

 

Jo chul misolo ma Jo tiyo I kony Jo nyalo medirok poko e-risits Kodi e-invoyses Tekin Kwan ochow. Kwanyo woko ni Jo chul misolo ma Jo tiyo lim Jo ripo rwako I tho tho I Timo Kwan ma fwodi jo ko wok gi e-risits kodi e-invoyses. Nyaka to Ja chul misolo nyalo dwoko ye chien lim ma go tana, Kodo kosa penjo ma thoth

 

Mondo Ngey: Where a Ka’ma Ja mitan kinyal nwango Kodi ma mitere ma lim, kosa welo ma peko ma go onyiewo, Ja Chil misolo le miyo ngeyo ri URA. Jo EFRIS Jo le kikangasa ywayo pa Ja chul misolo to Jo wok gi wach ma ripo I lim kosa welo ma peko

Kuro Papila I ryeko ma nyien (F D M)

I ngangi kony me, Ja chul misolo le

  • Wodho e-risits gi e-invoyses
  • Ketho GI kwanyo woko wach ma kikopa. Me konyo I Timo wirok I iniyse m’otyek wodho ma dwoko chien welo kendo kosa kata guta ma thotho mere.

Eiwadikaun (Registration)

Itunga keere lu iwadikauna keda URA ejatatar keda akaunta na EFRIS ido epedorete elomar toma itosomaete enamba kec lo esolo ka esula lo aiyeyia (password). Ijukakino do kesi esula do lo aiyeyia (OTP) lo itosomao irwan atipet keda ebalua alo olago arai bo nat onaba lo esimu. Ekoti do atacan esolo eiwadikaun anu aitosom EFRIS anu aswamiso kec nu aisubus keere nu angin apaaran.

Aidar iboro lu Egwelanaro (Stocking Management)

Epone lo aidar iboro lu egwelanaro egeun keda aitolomio na obore arai aswamisio ne da esekuna atacan esolo iboro/aswamisio kere lu egwelanari ngesi ane ejaasi iboro lu imarimarit EFRIS (EFRIS product list). Ekorari (maps) do na iboro keere kitoni ne ejaai esula lo iboro lo itogogongoritai (standardized product code).

Atacak esolo lu egwelanarete aswamisio epedorete do aiyatakin alosit akonye aicil arisitin nu olago arai edaun aitolomar aswamisio kec ne ejai EFRIS (configuration is completed). Konye, atacak esolo lu egwelanarete iboro, ekotokin do kesi aileleb iboro itiaisinei lu iboro kec eroko kesi epedora aijerunun arisitin. Anu do atacak esolo aijulujul iboro kec, aijukar iboro (transfer stock) arai bo nat aingitun nu ikamunitos iboro kotoma apak.

Kiitunite (NB): Ne mam atacan esolo epedora adumun esula lo ibore ayen ekoto ngesi arai bo nat apakaet ken a ipimaere, ekotokin do atacan esolo ngon aikwenyakin URA. Ijaunete do lu ikamunitos EFRIS ailipa ngin kosodete aitemokin ibore ngin arai bo nat eipimae ke.

Aitemonokin/Aidar Aiwadikaeta nu Ikapun (Fiscal Document Management)

Kotoma ane, epedori atacan esolo:

  • Acil arisitin nu olago.
  • Aitolomun ka alemar ikapun ice lu itegelitai ka amusugun ebe credit notes. Ingarakinete nu aitidisiar (adjustments) ikapun lu etolomunitai arisiti na acepak oponi itidisiarai iboro lu egwelaritai arai bon at ebeei kec.

Aitolomun ka aiyatakin ikapun ice lu itegelitai ka amusugun ebe debit notes. Ingarakinete nu aiyatakin (adjustments) ikapun lu etolomunitai arisiti na acepak oponi iyatakinai iboro lu egwelaritai arai bon at ebeei.

Print Friendly, PDF & Email
Add to Bookmarks (0)
Skip to content