Esuburu eyikaghulhaya amahere weyisya esy'erihanga

Erighulya amahere w’eyisya syerihanga kyikabya e gavumenti yamikirirya esya kambane hayima nabawithe esya suburu enyike-nyike erighulhirya ebindu byabo by’omwa wandi amahanga.

Bikalhwa omwa mahere ebikaghulhibawa eyisya sy’erihanga mulhi bino; amahere amabisi, amahere awalhi “chilled” kandi inane “frozen”, amahere aghumire, fish maws, fish meal, amaghutha aw’amahere, esyanyuhwe esy’amahere n’amahere awakyineho. Abikwara ebibisi by’ebikahulhukibawa omwa Uganda nakutsi-butsibu bikabaririra 76% ey’obunene bw’amahere awakahulhukibawa kandi ibyathwalha 78% ey’omubongo wabyo ebyosi ebikahulhuka.

Add to Bookmarks
Print Friendly, PDF & Email
(Visited 45 times, 1 visits today)

Omusolho ow’esya kambane (Corporation Tax)

Ni musolho owakathuhawa n’ebithongolhe, esyakambene ebikakolhera omwa “sector” nyirebe. Omusolho oyu alhi okwa mighenzo eya 30%

Omusolho ow’emingirirye y’abandu kinya bundu (Individual Income tax)

Ni musolho owakathuhawa abandu kyinya bundu erikolhesya esya rate esihamwirwe.

Himatha Hanu ahabwo omwatsi munene okwa mighenzo ey’omusolho ow’emingirirye eya kyinyabundu.

Omusolho owa Thuha nga kughukingiraya (PAYE)

Omusolho oyu akathuhibawa omundu kutse a kambane eyikakolhera omwa “sector”  eyi, amabya inawithe abakolhi abakathunga omusara owakalhaba okwa 235,000/= obulhi mughesera. Omusolho oyu akahambawa obulhi mughesera.

Himatha hanu ahabwe emighenzo ey’e PAYE.

Abalhi omwa “sector” ey’amahere omwa Uganda, bakayithayisibawa erisakangwa ne;

  • Uganda Registration Services Bureau (URSB) ahabwe kambane kutsi erina ly’esuburu
  • Uganda Revenue Authority (URA) ahabwe emisolho

Hamba Kyino:

Wamabirisakangwa, ghukayithayisibawa erikwamirirya ebikayisunzibawa n’ebithongolhe bino eby’egavumenti;

  • National Environment Management Authority (NEMA)
  • Department of Fisheries Control, Regulation and Quality Assurance under Ministry of Agriculture, Animal industry and Fisheries.
  • Abakasoha amahere, elayisesi yaghu siyangasubibwa buhyaka wamabya ghuthawithe TIN.

Omundu kinya bundu

  • Endanga mundu
  • Esatifiketi ey’erisakangwa.

Ng’ekyithongolhe kutse e kambane

  • Company Form 20
  • Esatifiketi ey’incorporation

Himatha hanu eriminya binene okwa bikayisunzibawa okw’isakanga esuburu yaghu ey’amahere

  • Ghukayithayisibawa erighenda okwa kibanza eky’e URA eky’e www.ura.go.ug
  • Himatha hanu erisakangwa ng’omundu kyinya bundu
  • Himatha hanu erisakangwa ng’ekyithongolhe kutse e kambane.

Himatha hanu eriminya okwa bughabe n’obuthekwa buthekwa bwaghu ng’omusolhi

Ghuwithe eribika ebisakango ebihambene okwa suburu yaghu. Niky’omubongo munene eribika ebisakango ebiriko ebiro eby’omughesera iwathoka iriminya lhuba ngabihambene okubuthuku bwahi. Ebisakango ebyo mulhi bino;

  • Endondekania ey’emingirirye
  • Ebisakango eby’esya lisiti n’esya invoices
  • “Balance sheet”
  • “Payroll” ey’abakolhi n’Esyanyawalhiho esyabathungirako emibiri
  • Niddi wamabya ighukisingirya ebindu by’omw’ihanga
  • Endondekania ey’ebanga
  • “Utility bills”
  • Ebisakango eby’amahere awaghuwithe
  • Ekyisakango eky’ebindu
  • Abakakubanza n’abaghukabanza
  • Esya agreement n’esya ndihi esy’aba “suppliers”

  • Ghubike ndeke ebisakango ebihambene okwa suburu yaghu omwa Lhusungu
  • Wamayisunza eribika ebisakango byaghu omwa lhundi lhulhimi kutse ogundi mulhingo ow’esyombulho, ghukasabawa erihandikira iya komisere n’esyanzumwa syaghu iwamusaba erikuha orusa.
  • Ekyisakango kyamabya kyithe omwa Lhusungu, ghukendisabwa erithuha omufutafuta oyuwangakyitheka omwa Lhusungu kandi omufutafuta oyo anikiriribwa na Komisere.
  • Ghubike ebisakango neryo imukyalhoba iriminya ngaghutholhere iwathuha omusolho owesingahi;
  • Ghubike ebisakango ahabw’emyaka ithano enyuma ow’obuthuku ob’omusolho owabihambaneko abirilhaba, erisabikolhesya embere.
  • Ekyisakango kyamabya ikyikayisunzibawa omwa kooti, kandi ibbwa omusango inatsuka eryowibwa emyaka ithano isiyiri yahika, ghukendiyisunzibwa iribika ekyisakango ekyo paka erihika ah’omusango oyu akendisyalwira omwa kooti.
  • Ebisakango ebibikire bitholhere ibyabyamo omwatsi owakaghunza kandi ibyabikwa indi kyanganathokekana eribindulhabyo omwa mulhingo owakayitheghereribawa kandi owalhi okwa “standard” eyiriko.

Erisoborera

Omuhwa Ow’erithuha omusolho

Esya truck esikahuhiriraya (Refrigerated trucks)

Sisirithuha emisolho eyosi eyisoborerwe omwa “schedule” eya kathano oy’ekyilhaghiro eky’ East African Community

Customs Management Act, 2004

Ebisenge ebihuhirire (Cold Rooms) Ekisenge ekyihuhurire erikolhesya e “fridge”

Omusolho ow’emingirirye okwa  0%  erikwama-kwamania n’EAC CET.

 

 

Wamayisunza obuwathikya obusingire hanu, balamira ekyaghanda eky’e URA ekyiri hakuhi naghu kutse thutherere okwa 0800117000/0800217000 esithuthuhiribawa kutse okwa WhatsApp: 077214000

 

Print Friendly, PDF & Email
Add to Bookmarks (0)
Skip to content